راهنمای جامع تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری

مقدمه 1
فصل اول: معرفی گونه‌های ماهیان خاویاری پرورشی در ایران 3
1-1. مقدمه 3
1-2. تاریخچه پرورش ماهیان خاویاری 4
1-2-1. تاریخچه پرورش ماهیان خاویاری در کشور 4
1-2-2. تاریخچه پرورش ماهیان خاویاری در خارج از کشور 6
1-3. معرفی و ویژگی‌های گونه‌های پرورشی 7
1-3-1. فیل‌ماهی (Huso huso) 8
1-3-1-1. رده‌بندی و مشخصات ظاهری فیل‌‌ماهی 9
1-3-2. تاسماهی ایرانی (Acipenser persicus) 12
1-3-2-1. رده‌بندی و مشخصات ظاهری تاسماهی ایرانی 12
1-3-3. ازون‌برون (Acipenser stellatus) 15
1-3-4. تاسماهی شیپ (Acipenser nudiventris) 16
1-3-5. تاسماهی روسی (چالباش) (Acipenser geuldenstaedtii) 17
1-3-6. تاسماهی سیبری (‌Acipenser baerii) 18
1-3-7. تاسماهی استرلیاد (Acipenser ruthenus) 19
1-3-8. ماهی خاویاری دورگه بستر 20
فصل دوم: کیفیت و کمیت آب 21
2-1. کیفیت منبع آب مورد استفاده 21
2-1-1. درجه حرارت آب 23
2-1-2. اکسیژن محلول آب 24
2-1-3. اسیدیته (pH) آب پرورش 25
2-1-4. سختی آب 25
2-1-5. هدایت الکتریکی (EC) 25
2-2. دبی مطلوب آب برای پرورش ماهیان خاویاری در سیستم آب‌رسانی باز 26

فصل سوم: پرورش ماهیان خاویاری 27
3-1. مراحل پرورش ماهیان خاویاری 27
3-1-1. پرورش در سال اول 27
3-1-1-1. سازگاری تدریجی لارو و بچه‌ماهیان خاویاری به غذای دستی 30
3-1-1-2. تغذیه لارو به غذای دستی بدون برنامه سازگاری 32
3-1-1-3. استفاده از سیست دکپسوله آرتمیا در افزایش رشد و بازماندگی لارو فیل‌‌ماهی (Huso huso) 32
3-1-1-4. معرفی ماهیان خاویاری به استخرهای خاکی 34
3-1-2. پرورش در سال دوم 36
3-1-2-1. ویژگی غذای کنسانتره ماهیان خاویاری 40
3-1-2-2. تراکم پرورش 41
3-1-2-3. استخرهای مناسب پرورش ماهیان خاویاری 42
3-2. روش‌های مختلف پرورش ماهیان خاویاری 44
3-2-1. روش پرورش غیر متراکم 44
3-2-2. روش پرورش نیمه متراکم 45
3-2-3. روش پرورش متراکم 46
3-2-3-1. معایب 48
3-2-4. روش فوق متراکم 48
فصل چهارم: تغذیه ماهیان خاویاری 51
4-1. مقدار و دفعات غذادهی 51
4-2. مرحله لاروی 52
4-2-1. تعیین دفعات غذادهی و رژیم‌‌های غذایی لارو فیل‌‌ماهی 56
4-2-1-1. مرحله بچه‌ماهی انگشت قد 58
4-2-2. فرمولاسیون غذایی بر اساس احتیاجات غذایی ماهیان خاویاری به منظور تولید گوشت 61
4-2-3. اقتصادی کردن جیره‌های غذایی 63
4-2-3-1. آمینواسیدهای ضروری 64
4-2-3-2. مواد معدنی 66
4-3. احتیاجات غذایی تاسماهیان مولد 69
4-3-1. اسیدهای چرب ضروری 70
4-3-2. پروتئین‌ها 74
4-3-3. ویتامین‌‌ها 76
4-3-4. کاهش پودر ماهی به منظور اقتصادی‌‌نمودن جیره غذایی ماهیان خاویاری در مرحله پرواربندی 77
4-4. نقش پروبیوتیک‌‌ها در پرورش ماهیان خاویاری 88
4-4-1. تأثیر بر شاخص‌‌های رشد 88
4-4-2. تأثیر بر باکتری‌‌های روده 88
4-4-3. تأثیر بر شاخص‌‌های ایمنی 89
4-4-4. تأثیر بر شاخص‌‌های بیوشیمیایی 89
فصل پنجم: مولدسازی گونه‌های مختلف تاسماهیان پرورشی 93
5-1. مقدمه 93
5-2. مروری بر مطالعات انجام‌شده 98
5-3. بلوغ و عوامل مؤثر بر آن 104
5-4. فیزیولوژی تولیدمثل تاسماهیان 106
5-4-1. سیستم درون‌‌ریز و درون‌‌ریز عصبی در تاسماهیان 106
5-4-2. غدد جنسی تاسماهیان 106
5-4-2-1. نمو غدد و سلول‌های جنسی در دوره زندگی تاسماهیان 107
5-4-3. مواد مؤثر بر تسریع رشد گنادیک در تاسماهیان 108
5-4-3-1. ویتامین C (اسید اسکوربیک) 108
5-4-3-2. ویتامین E 110
5-4-3-3. استروژن‌های گیاهی 111
5-4-3-4. کارتنوئیدها (آستازانتین) 112
5-5. مراحل مولدسازی تاسماهیان 114
5-5-1. انتخاب و نگهداری ماهیان 114
5-5-1-1. نحوه تهیه جیره غذایی 114
5-5-1-2. زیست‌سنجی 115
5-5-1-3. تعیین شاخص‌های فیزیکی و شیمیایی آب 116
5-5-2. تعیین جنسیت 117
5-5-2-1. بیوپسی و مراحل انجام آن 120
5-5-2-2. مراحل مختلف رسیدگی جنسی 126
5-5-2-3. روش‌‌های مختلف تشخیص جنسیت در ماهیان خاویاری 134
5-5-3. مطالعات خون‌شناسی 137
5-5-3-1. روش خون‌گیری 137
5-5-3-2. جداسازی سازی سرم خون 138
5-5-4. شاخص‌های تولیدمثلی 138
5-5-4-1. هورمون‌های جنسی 138
5-5-4-2. تعیین سطوح هورمون‌های استروئیدی 140
5-5-5. بررسی کیفیت تخمک 140
5-5-5-1. روش تعیین GV در تخمک 140
5-5-5-2. نحوه تزریق هورمون‌های GnRH و LHRH 142
5-4-5-3. تخمک‌‌گیری به روش ریز برش مجرای تخم‌‌بر 143
5-5-5-4. اسپرم‌‌گیری به روش سوند 144
5-5-6. نگهداری و تغذیه مولدین پس‌ از انجام تخم‌ریزی و اسپرم‌‌گیری 145
5-5-6-1. بررسی کمیت و کیفیت اسپرم 146
5-4-6-2. لقاح و رفع چسبندگی تخم‌ها 147
5-5-6-3. انکوباسیون و تفریخ تخم‌ها 147
5-6. پرورش اولیه لاروها و سازگاری غذایی آنها 148
5-6-1. تولید بچه‌ماهی از مولدین تاسماهیان پرورشی 150
5-7. دستیابی به آنالوگ بومی هورمون آزاد کننده گنادوتروپین جهت تکثیر مصنوعی ماهیان خاویاری 151
5-8. تولید ماهیان خاویاری ارگانیک 153
5-9. استفاده از آب مغناطیسی برای ارتقاء شاخص‌‌های بیوشیمیایی، رشدونمو و ایمنی تاسماهیان پرورشی 156
5-9-1. دسته‌‌بندی مواد بر اساس توانایی مغناطیسی شدن 156
5-9-1-1. مواد دیامغناطیس 157
5-9-1-2. مواد پارامغناطیس 157
5-9-1-3. مواد فرومغناطیس 158
5-9-1-4. مواد پاد فرومغناطیس 158
5-9-1-5. مواد فریمغناطیس 158
5-9-2. دسته‌‌بندی میدان‌‌های مغناطیسی 159
5-9-2-1. دسته‌بندی میدان‌‌های الکترومغناطیسی بر حسب فرکانس 159
5-9-2-2. اثرات میدان‌‌های مغناطیسی 159
5-9-2-3. اثرات میدان مغناطیسی بر ساختار و ویژگی‌‌های آب 160
5-9-2-4. سازوکار اثر میدان مغناطیسی بر آب 162
5-9-2-5. تأثیرپذیری آب از میدان‌‌های الکتریکی، مغناطیسی و الکترومغناطیسی 165
5-10. کشت بافت جانوری 166
5-11. افزایش ماندگاری خاویار تاسماهیان از طریق بسته‌‌بندی با نانوذرات 169
5-12. مولدسازی ماهیان خاویاری طبیعی (دریایی) در شرایط پرورشی 170
5-13. استحصال خاویار از ماهیان خاویاری به روش زنده 172
5-14. کاربرد ترکیب القاء‌کننده نوپال در افزایش مقاومت به استرس و ارتقاء ایمنی در بچه ماهیان ازون‌‌برون 174
فصل ششم: غذای زنده 175
6-1. مقدمه 175
6-2. نتایج تحقیقات انجام‌شده تغذیه ماهیان خاویاری از غذای زنده 176
6-3. محاسن کاربرد غذای زنده در ماهیان خاویاری 178
6-4. تقسیم‌بندی غذای زنده بر اساس اندازه 179
6-5. مهم‌ترین غذاهای زنده مورد تغذیه ماهیان خاویاری 179
6-5-1. روتیفرها (Fukusho, 1989) 179
6-5-1-1. زیست‌شناسی و چرخه حیات 180
6-5-1-2. شرایط عمومی پرورش روتیفرها 182
6-5-2. مژه‌داران 184
6-5-3. دافنی 184
6-5-3-1. شناسایی و رده‌بندی دافنی 184
6-5-3-2. مشخصات دافنی 185
6-5-3-3. زیستگاه 188
6-5-3-4. اهمیت و مشکلات دافنی به عنوان غذای زنده 189
6-5-3-5. مضرات دافنی‌ها 189
6-5-3-6. تکثیر و تولید دافنی 190
6-5-3-7. ارزش غذایی دافنی 190
6-5-4. تکثیر و پرورش آرتمیا 191
6-5-4-1. زیستگاه آرتمیا 192
6-5-4-2. ریخت‌شناسی و چرخه زندگی آرتمیا 192
6-5-4-3. طبقه‌بندی 192
6-5-4-4. ویژگی‌های مختص به سویه 193
6-5-4-5. ریخت‌شناسی سیست 195
6-5-4-6. تأثیر عوامل محیطی بر متابولیسم سیست 195
6-5-4-7. تولیدمثل 196
6-5-4-8. روش‌های ضدعفونی 196
6-5-4-9. نحوه برداشت 197
6-5-4-10. غنی‌سازی آرتمیا 197
6-5-4-11. تولید و پرورش آرتمیا 197
6-5-4-12. پرورش آرتمیا در استخرها 198
6-5-5. تکثیر و پرورش لاروهای خانواده Chironomidae 200
6-5-5-1. طبقه‌بندی شیرونومیده 200
6-5-5-2. زیستگاه Chironomidae 201
6-5-5-3. مراحل زندگی Chironomidae 201
6-5-5-4. دوره زندگی Chironomidae 201
6-5-5-5. مورفولوژی لارو Chironomidae 202
6-5-5-6. شناسایی گونه‌های Chironomidae 202
6-5-5-7. شرایط عمومی پرورش Chironomidae 203
6-5-5-8. گونه پرورشی Chironomus dorsalis 204
6-5-6. تولید کرم سفید به منظور تغذیه لارو ماهیان خاویاری 206
6-5-6-1. پرورش کرم سفید 206
6-5-7. کرم‌ خاکی 212
6-5-7-1. چرخه زندگی و بیولوژی تولیدمثل 212
6-5-7-2. مصارف کرم خاکی 212
6-5-7-3. جمع‌آوری کرم خاکی 213
6-5-7-4. بررسی پیله‌های تولیدی 214
6-5-7-5. کاربرد کرم خاکی در آبزی‌پروری 214
6-5-7-6. بستر پرورش کرم خاکی 215
6-5-7-7. پرورش با مواد آلی 215
6-5-7-8. کاربرد کرم خاکی در آبزی‌پروری 216
6-5-8. روش‌های پرورش و کاربردهای کرم‌ Nereis 217
6-5-8-1. ویژگی‌های عمومی کرم Nereis 218
6-5-8-2. اهمیت تولید کرم Nereisدر آبزی‌پروری 219
6-5-8-3. نگهداری مولدین کرم Nereisتا مرحله تکثیر 220
6-5-8-4. تکثیر 221
6-5-8-5. آماده‌سازی مکان پرورش کرم Nereis 222
6-5-8-6. پرورش 222
6-5-8-7. روش جمع‌آوری لاروهای کرم Nereis 223
6-5-8-8. تغذیه 224
6-5-8-9. مناطق مستعد پرورش و تولید کرم Nereis 224
فصل هفتم: بهداشت و بیماری‌های ماهیان خاویاری 225
7-1. بیماری‌های عفونی 225
7-1-1. بیماری‌های باکتریایی 225
7-1-2. بیماری‌های قارچی 228
7-1-3. بیماری‌های ویروسی 230
7-1-4. بیماری‌های انگلی 231
7-2. روش نمونه‌برداری، نگهداری و ارسال نمونه‌ها به آزمایشگاه بهداشت و بیماری‌ها 234
7-3. مدیریت بهداشتی 235
7-3-1. تهیه مولدین سالم 235
7-3-2. توصیه‌هایی در خصوص پیشگیری از بروز بیماری‌ها در ماهیان 235
7-3-3. قرنطینه و اهمیت آن 238
7-3-4. احداث حوضچه‌های ضدعفونی و درمان ماهیان 238
7-4. اصول درمان ماهیان بیمار 238
7-4-1. نکات استفاده از داروها و مواد ضدعفونی‌کننده در ماهیان پرورشی 238
7-4-2. روش‌های تجویز دارو 239
7-4-3. اضافه کردن دارو به آب 239
7-4-3-1. روش‌های افزودن دارو به آب 240
7-4-4. ضدعفونی‌کننده‌ها 243
7-4-4-1. پرمنگنات پتاسیم (KMnO4) 243
7-4-4-2. سولفات مس (سنگ آبی‌رنگ، سولفات مس پنتاهیدرات) 244
7-4-4-2. نمک 245
7-4-4-3. آنتی‌بیوتیک‌ها 245
7-5. جداسازی، شناسایی و کاربرد پروبیوتیک‌‌های اختصاصی در ماهیان خاویاری 249
7-5-1. اثرات کلی پروبیوتیک‌‌ها در ماهیان خاویاری 252
7-5-2. نتایج کاربرد پروبیوتیک‌‌های اختصاصی ماهیان خاویاری 254
7-6. کاربرد گیاهان دارویی در پیشگیری و درمان ماهیان خاویاری 255
7-7. کاربرد ترکیبات نانو در پیشگیری و درمان بیماریهای ماهیان خاویاری 258
7-8. کنترل بهداشتی ماهیان خاویاری پرورشی در سیستم پرورش در قفس دریا 261
7-8-1. بررسی‌‌های منظم دوره‌‌ای 264
7-8-2. شناسایی عوامل بیماریزای موجود در محل پرورش 264
7-8-3. پیشگیری 265
7-8-4. درمان 265
7-9. راهکارهای پیشنهادی 265
فصل هشتم: توجیه اقتصادی 267
8-1. سودآوری، مهم‌ترین انگیزه آبزی‌پروری تجاری 267
8-2. وضعیت توسعه آبزی‌پروری در ایران 268
8-3. چشم‌انداز 269

فصل نهم: مطالعات ژنتیکی در ماهیان خاویاری 271
9-1. بررسی‌های کروموزومی تاسماهیان 271
9-2. تاریخچه بررسی‌های کروموزومی تاسماهیان 272
9-2-1. خارج از کشور 272
9-2-2. داخل کشور 273
9-3. روش‌های تهیه گسترش‌های کروموزومی 274
9-3-1. لِه کردن بافت 275
9-3-2. کشت بافت 276
9-3-2-1. روش کار 278
9-3-3. رنگ‌آمیزی کروموزوم‌ها 280
9-3-3-1. دستکاریهای کروموزومی و ماده‌‌زایی 283
9-3-4. ماده‌‌زایی مصنوعی 284
9-3-4-1. جلوگیری از تقسیم میوز دوم 285
9-3-4-2. جلوگیری از اولین تقسیم میتوزی 286
9-3-5. استفاده از اسپرم غیرهمسان و دلایل آن 287
9-3-6. چگونگی تشخیص ماهیان دیپلوئید مادهزا 288
9-3-6-1. مزایای ماهیان دیپلوئید مادهزا 289
9-3-7. اقدامات لازم برای ماده‌‌زایی در تاسماهیان 290
9-3-7-1. رسیدگی جنسی مولدین تاسماهیان 290
9-3-7-2. تهیه مایع جنسی نر و رقیق‌‌سازی اسپرم 291
9-3-7-3. تخریب DNA اسپرم با تابش اشعه UV 292
9-3-7-4. بررسی میزان تحرک اسپرم 294
9-3-7-5. عملیات لقاح و شوک‏ فیزیکی 294
9-3-7-6. ارزیابی ژنتیکی 295
9-3-7-7. مقایسه مشخصات ظاهری تاسماهیان مادهزا در مقایسه با دورگه‌‌های تنی 297
9-3-7-8. ارزیابی گناد تاسماهیان مادهزا به روش بافتشناسی 298
9-3-7-9. سیستم تعیین جنسیت و نسبت‌‌های جنسی در تاس‌ماهیان مادهزا 298
9-4. توصیه‌ها 300
9-5. مطالعات سلولی و مولکولی تاسماهیان 301
9-5-1. تعیین جنسیت مولکولی در ماهیان خاویاری 301
9-5-1-1. روش کار 303
9-6. ردیابی و تشخیص سلولی، مولکولی و کشت سلولهای بنیادی جنسی و ذخیره‌‌سازی 307
9-6-1. تاریخچه و کاربرد استفاده سلولهای بنیادی جنسی در تاسماهیان 307
9-6-1-1. روش مطالعه 310
9-7. برخی از شاخص‌‌های ژنتیکی رشد نتاج حاصل از تلاقی نر و ماده تاسماهی ایرانی وحشی (Acipenser persicus) به منظور انتخاب مولدین بهینه نسل اول 321
منابع 323