امنیت زیستی در آبزی‌پروری

پیشگفتار
فصل 1: امنیت زیستی و سطوح مختلف اجرایی آن در آبزی‌پروری 1
1-1. مقدمه 1
2-1. سه راه کنترل بیماری (مثلث کنترل بیماری) 2
3-1. تعریف امنیت زیستی 3
4-1. سطوح مختلف امنیت زیستی در آبزی‌پروری 5
1-4-1. امنیت زیستی در سطح بین‌‌المللی 6
2-4-1. امنیت زیستی در سطح ملی 8
3-4-1. امنیت زیستی در سطح مزرعه 10
5-1. مدیریت خطر ورود عوامل بیماری‌‌زا به مزرعه 12
1-5-1. اجرای سیستم مراقبت تشخیص عوامل بیماری‌‌زای مهاجم 14
2-5-1. پاسخ به عوامل بیماری‌‌زای مهاجم 14
6-1. ارزیابی خطر مبتنی بر تخصیص منابع 17
7-1. نقش امنیت زیستی در مزرعه در سیستم‌های مدیریت منطقه‌ای/ ملی بهداشت آبزیان 18
1-7-1. مسئولیت اجرای امنیت زیستی 19
2-7-1. عملیات اجرایی امنیت زیستی در سطح مزرعه 20
3-7-1. اقدامات محافظت از مزرعه 21
8-1. نظامنامه امنیت زیستی در مزرعه 23
9-1. مدیریت بهداشتی گله 24
10-1. جابجایی و حمل و نقل ماهی و کنترل آن 25
11-1. آب 27
1-11-1. منابع آبی (در مزارع خشکی) 27
2-11-1. مدیریت فاضلاب یا آب خروجی (در مزارع خشکی) 28
3-11-1. منابع آبی (در مزارع با سیستم باز- نظیر قفس، پن) 28
4-11-1. تجهیزات و وسایل، شناورها و خودروهای حمل ماهی 29
5-11-1. مدیریت نیروی انسانی 30
6-11-1. غذا و غذادهی 32
7-11-1. جلوگیری از ورود حیوانات وحشی، موذی و حشرات به مزرعه 33
8-11-1. ثبت مستندات و بایگانی 34
9-11-1. پایشها/ مراقبتها 35
10-11-1. مدیریت ضایعات (بجز آب) 36
11-11-1. ممیزی 36
12-11-1. طرحهای اضطراری 37
فصل 2: مخاطرات در آبزیپروری و راههای کنترل و پیشگیری از آنها 39
1-2. مقدمه 39
2-2. انواع مخاطرات و راههای ورود آن به مزارع 41
1-2-2. مخاطرات خارجی 41
2-2-2. مخاطرات داخلی 43
3-2. اقدامات بهینه امنیت زیستی جهت کاهش بروز مخاطرات ناشی از عوامل بیماری‌‌زا 44
1-3-2. موانع خارجی 44
2-3-2. موانع داخلی 46
4-2. برنامه امنیت زیستی در بخش تولید (مزرعه پرورشی) 47
5-2. راهکارهای حل مشکلات در مزرعه 48
1-5-2. چارچوب و اصول امنیت زیستی 49
6-2. مهم ترین CCPهای مزارع پرورشی 54
1-6-2. آب 55
2-6-2. حاملین 57
3-6-2. ناقلین 60
فصل 3: اهداف اصلی امنیت زیستی 65
1-3. مقدمه 65
2-3. مدیریت جمعیت آبزی 65
1-2-3. حمل و نقل آبزیان زنده 66
2-2-3. قرنطینه 69
3-3. مدیریت عامل بیماری‌‌زا 70
1-3-3. ملاحظات قانونی 71
2-3-3. مخازن بیماری 71
3-3-3. بیماری‌‌زایی 72
4-3-3. روش‌های تشخیصی 72
5-3-3. کنترل بیماری 74
6-3-3. بهداشت و ضدعفونی 75
7-3-3. گندزداهای شیمیایی 79
4-3. مدیریت نیروی انسانی 82
1-4-3. محل‌های ضدعفونی پرسنل و وسایل 83
فصل 4: طراحی و پیادهسازی امنیت زیستی از دیدگاه دامپزشکی آبزیان 85
1-4. مقدمه 85
2-4. اجرای کار تیمی در توسعه و اجرای برنامه‌های امنیت زیستی 87
1-2-4. شناسایی، اولویت‌بندی و تعیین مخاطرات در نظام‌نامه امنیت زیستی 89
2-2-4. شناسایی، اولویت‌بندی و کنترل نقاط بحرانی 93
3-4. تدوین و اجرای برنامه اضطراری در موارد وقوع بیماری 95
4-4. تائید حضور بیماری‌های فهرست شده (مخاطرات) با انجام ارزیابی بالینی و آزمایش‌های تشخیصی 97
5-4. حفظ و تداوم امنیت زیستی – مراقبت، پایش و بایگانی 100
6-4. ممیزی دامپزشکی و صدور گواهی عاری بودن از بیماری و اخذ تأییدیه مرجع دولتی 102

فصل 5: ضدعفونی و نقش آن در اجرای امنیت زیستی در آبزی‌پروری 105
1-5. ضدعفونی کنندههای آبزیان 105
1-1-5. گندزداها 107
2-5. دستورالعمل اجرایی OIE برای ضدعفونی تاسیسات و تجهیزات آبزی‌‌پروری هنگام شیوع بیماری 142
1-2-5. اصول کلی 142
2-2-5. بروز بیماریهای فهرست شده OIE 144
3-2-5. پیشگیری از شیوع بیماری در جمعیتهای وحشی 144
4-2-5. ارتقاء بهداشت و امنیت زیستی در مزرعه 145
فصل 6: دستورالعمل اجرایی معدوم‬سازی 169
1-6. مقدمه 169
2-6. برنامه معدوم‬سازی 171
3-6. انتخاب محل معدوم‬سازی 173
4-6. عملیات معدوم‬سازی 173
5-6. روش‌های معدوم سازی 174
1-5-6. انتخاب روش کار 174
2-5-6. اطمینان از مرگ آبزیان 177
3-5-6. روش‌های معدوم‏سازی فیزیکی 178
4-5-6. روش‌های شیمیایی معدوم‏سازی 181
6-6. ملاحظات زیست محیطی 188
1-6-6. روش‌های توصیه شده جهت معدوم‏سازی ماهیان 189
2-6-6. روش‌های توصیه شده جهت معدوم‏سازی سخت‏پوستان 192
فصل 7: دستورالعمل اجرایی حذف بهداشتی ضایعات و تلفات آبزیان 195
1-7. مقدمه 195
2-7. انتخاب محل حذف بهداشتی ضایعات و انتقال ضایعات به آنها 198
1-2-7. در دسترس بودن اماکن حذف 198
2-2-7. معدوم‏سازی گله آبزیان 199
3-2-7. حذف بهداشتی ضایعات و تلفات در محل مزرعه یا مجاور آن 199
4-2-7. اجرای عملیات حذف در خارج از مزرعه یا دور از نواحی مجاور مزرعه 201
3-7. روش‌های حذف بهداشتی تلفات و ضایعات 206
1-3-7. دفن کردن 207
2-3-7. دفن در محل‌های پسماند 213
3-3-7. سوزاندن 215
4-3-7. سیلو کردن 223
5-3-7. حرارت دادن برای حذف عوامل بیماری‌‌زا 226
6-3-7. پوسش کردن (کمپوست) 227
7-3-7. حرارت درمانی 230
8-3-7. منجمد کردن 236
9-3-7. روش‌های نوین و جایگزین حذف 237
10-3-7. کوره‌های احتراق با بستر مایع 239
11-3-7. روش‌های اختصاصی حذف ضایعات کشتارگاهی آبزیان 239
فصل 8: روش‌‌های کنترل و پیشگیری از بیماری‌‌ها در آبزیان 241
1-8. مقدمه 241
2-8. ریشه کنی بیماری‌‌ها 242
1-2-8. در صورتی که ماهیان در معرض ویروس قرار نگرفته باشند. 242
2-2-8. در صورتی که ماهیان در معرض ویروس قرار گرفته ولی از نظر بالینی سالم هستند. 243
3-2-8. ماهیان بیمار دارای علایم بالینی 243
3-8. منطقه و ناحیه بندی 243
4-8. پیشگیری و کنترل بیماری بر اساس منطقه بندی 245
1-4-8. شرایط اجرای عملیات منطقهبندی 245
2-4-8. هدف از منطقه بندی 245
5-8. تقسیم‌بندی مزارع 252
1-5-8. مزارع پر خطر 252
2-5-8. مزارع با خطر متوسط 252
3-5-8. مزارع با خطر پایین 252
6-8. انواع سیستم مراقبت در مراکز آبزی‌پروری بر اساس ضوابط OIE 253
7-8. انواع سیستم مراقبت در اتحادیه اروپا بر اساس دستور العمل EC/88/2006 253
1-7-8. مراقبت غیر فعال 253
2-7-8. مراقبت فعال 253
3-7-8. سیستم مراقبت هدفمند 254
8-8. شرایط لازم جهت عاری اعلام کردن کشور/ منطقه/ ناحیه از بیماری 254
9-8. پیشگیری و کنترل بیماری بر اساس ناحیه بندی 256
1-9-8. کنترل تردد و جابجایی ها در نواحی با شرایط بهداشتی متفاوت 256
2-9-8. عملیاتهای تحت تأثیر قرار گرفته با برقراری قرنطینه، کنترل تردد و جابجایی 257
فصل 9: منطقه و ناحیهبندی در آبزیان بر اساس مقررات OIE 259
1-9. مقدمه 259
2-9. ملاحظات کلی 260
3-9. اصول تعیین منطقه یا ناحیه (منطقه محافظتی) 262
4-9. نحوه کاربرد ناحیه بندی 264
1-4-9. مقدمه واهداف 264
2-4-9. اصول ایجاد یک ناحیه 266
3-4-9. جداسازی ناحیه از منابع بالقوه بیماری 266
5-9. کنترل و محدود سازی بیماری 270
6-9. الزامات اجراء برنامههای پیشگیری 271
فصل 10: روش‌های کنترل و اجرای سیستم مراقبت بیماری‌های اخطار کردنی با تاکید بر بیماری‌‌های سپتی سمی خونریزی دهنده ویروسی (VHS) و نکروز عفونی لوزالمعده (IHN) 273
1-10. مقدمه 273
2-10. الزامات عمومی 274
3-10. الزامات اختصاصی برای ایجاد وضعیت بهداشتی مزارع عاری از بیماری‌های اخطارکردنی 276
1-3-10. برنامه‌های سیستم مراقبت 276
2-3-10. برنامه‌های ریشه کنی 277
3-3-10. الزامات اختصاصی برای حفظ وضعیت بهداشتی عاری از بیماری (گروه I) 280
4-3-10. الزامات لازم جهت انتقال مزارع از گروه V (آلوده) به گروه III (ناشناخته) 281
فصل 11: تحلیلی بر آخرین وضعیت بیماریهای آبزیان در کشور 287
1-11. مقدمه 287
2-11. بیماری‌‌های گزارش کردنی ومهم درصنعت آبزیان جهان 289
3-11. فهرست بیماریهای مهم گزارش شده آبزیان در کشور یا ردیابی عامل بیماری‌زا آنها تاکنون 290
1-3-11. بیماری های ویروسی 290
2-3-11. بیماریهای باکتریائی و قارچی 291
3-3-11. آلودگیهای انگلی 291
4-11. تحلیل و مروری بر مهم ترین بیماری‌‌های ویروسی آبزیان کشور 292
1-4-11. سپتی سمی ویروسی خونریزی دهنده (VHS) 292
2-4-11. بیماری نکروز عفونی بافت خونساز(IHN) 297
3-4-11. نکروز عفونی پانکراس (IPN) 300
5-11. تحلیل و مروری بر وضعیت بیماری‌‌ها و آلودگیهای باکتریایی در ایران 306
6-11. تحلیلی بر وضعیت بیماری‌‌ها و آلودگی های انگلی در ایران 310
واژه نامه 313
منابع 321