تنوع زیستی و بوم‌شناسی گونه‌های غیر بومی و بیگانه مهاجم با نگاهی به تغییر اقلیم

فصل 1: اهمیت گونه‌های بیگانه مهاجم 1
1-1. مقدمه 1
1-2. اثرات جایگزینی گونههای غیر بومی با گونه‌‌های بومی 2
1-2. مسیرهای معرفی گونه‌‌های بیگانه و غیر بومی 3
1-3. گونه‌‌های معرفی شده و وارداتی هدفمند 30
1-4. چگونگی تثبیت گونه‌‌های بیگانه و غیر بومی 32
1-4-1. افزایش فشار 32
1-4-2. حداقل جمعیت قابل قبول 32
1-4-3. دوره تاخیر 33
1-4-4. محیط زیست و آب و هوا 33
1-5. رفتار تهاجمی در گونه‌‌های بیگانه و غیر بومی 35
1-6. پیشبینی رفتار تهاجمی در گونه‌‌ها 36
فصل 2: پراکنش جغرافیایی گونه‌‌ها 39
2-1. مقدمه 39
2-2. گونه‌‌های محلی و منطقه‌‌ای 40
2-3. گونه‌‌های بومی 40
2-3-1. گونه‌‌های بومی طبیعی 41
2-3-2. گونه‌‌های بومی مکانی 41
2-4. گونه‌‌های بومزاد و انحصاری 41
2-4-1. مهمترین گونه‌‌های بومزاد و انحصاری ایران (به تفکیک گروههای زیستی) 43
2-4-2. بوم زاد گرایی 46
2-5. گونه‌‌های جدا افتاده (منزوی) 49
2-5-1. جدایی زیستگاهی 50
2-5-2. جدایی جغرافیایی 50
2-5-3. جدایی زمانی 50
2-5-4. جدایی رفتاری 51
2-5-5. جدایی فیزیکی یا شیمیایی 51
2-6. گونه‌‌های جهان وطن (جهان شمول) 51
2-7. گونه‌‌های مهاجر 52
2-8. گونه‌‌های عبوری 56
2-9. گونه‌‌های تصادفی (غیر معمول) 57
2-10. گونه‌‌های ظاهر شده 57
2-11. گونه‌‌های رمزنگار (خاستگاه نامشخص) 58
فصل 3: جایگاه بوم‌‌شناسی گونه‌‌ها 59
3-1. مقدمه 59
3-2. گونه‌‌های کلیدی 60
3-3. گونه‌‌های چتر 63
3-4. گونه‌‌های پرچم 64
3-5. گونه‌‌های شاخص (معرف زیستی) 65
3-6. گونه‌‌های دیده‌بان زیستی 66
3-7. گونه‌‌های نادر (کمیاب) 68
3-8. گونه‌‌های غالب (فراوان) 68
3-9. گونه‌‌های معرفی شده 69
3-10. گونه‌‌های جا‌‌به‌‌جا شده 70
3-11. گونه‌‌های پیوند زده شده 71
3-12. گونه‌‌های دورگه (هیبرید) 71
3-12-1. نمونههای هیبرید شناخته شده 72
3-13. گونه‌‌های اهلی شده 76
3-14. گونه‌‌های غیر بومی 76
3-15. گونه‌‌های بیگانه (خارجی) 78
3-16. گونه‌‌های سازگار (انعطاف پذیر) 81
3-17. گونه‌‌های فرصت‌طلب 81
3-18. گونه‌‌های طبیعی شده 83
3-19. گونه‌‌های مهاجم 84
3-20. گونه‌‌های قابلتوجه مهاجم 87
فصل 4: تنوع زیستی و حفاظت از گونه‌‌ها 89
4-1. مقدمه 89
4-2. ارزیابی جهانی خدمات تنوع زیستی و زیست‌‌بوم 90
4-3. اهمیت و جایگاه تنوع زیستی 104
4-3-1. ویژگی‌‌های تنوع زیستی 105
4-3-2. مهمترین‌ تهدیدات و مخاطرات جهانی تنوع زیستی 106
4-4. کانونهای مهم و داغ تنوع زیستی 109
4-4-1. لکه داغ قفقاز 113
4-4-2. لکه داغ ایران-آناتولی 115
4-5. اهداف توسعه پایدار (SDGs) 116
4-6. کنوانسیون تنوع زیستی(CBD) 120
4-7. کنوانسیون حفاظت از گونه‌‌های مهاجر (CMS) 123
4-8. اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (IUCN) 126
4-9. فهرست قرمز گونه‌‌های حفاظت شده 128
4-6-1. منقرض شده – انقراض کامل (EX) 132
4-6-2. منقرض شده در طبیعت (EW) 134
4-6-3. منقرض شده در منطقه (RE) 134
4-6-4. به‌شدت در معرض خطر(CR) 146
4-6-5. در معرض خطر(EN) 146
4-6-6. آسیب پذیر (VU) 147
4-6-7. وابسته به حفاظت (CD) 147
4-6-8. نزدیک به تهدید (NT) 147
4-6-9. کمترین نگرانی(LC) 147
4-6-10. کمبود داده (DD) 148
4-6-11. غیر قابل استفاده (NA) 148
هنگامی که اطلاعات یک تاکسون در دسترس نبوده یا ارائه نشده است، استفاده میشود. 148
4-6-12. ارزیابی نشده (NE) 148
4-10. طبقه‌‌بندی وضعیت حفاظتی گونه‌‌ها (TNC) 155
4-10-1. وضعیتهای حفاظت در سطح جغرافیایی 156
4-10-2. وضعیتهای حفاظت زیرگونه و واریته 158
4-10-3. وضعیت گونه‌‌های بیگانه و غیر بومی 158
4-10-4. وضعیت نمونه‌‌های بین گونه‌‌ای و هیبرید 158
4-10-5. وضعیت نمونه‌‌ها یا گونه‌‌های در اسارت و پرورشی 158
4-10-6. سایر رتبهبندیها 158
4-11. معیارهای طبقه بندی حفاظتی گونه‌‌ها 159
فصل 5: تغییر اقلیم و گونه‌‌های مهاجم 161
5-1. مقدمه 161
5-2. اثرات تغییر اقلیم بر فرآیند تهاجم 162
5-2-1. جا‌‌به‌‌جایی و انتقال به مناطق جدید 163
5-2-2. ادامه بقاء در محیط جدید 163
5-3. تغییرات در چرخه زندگی 165
5-4. تغییرات روابط اکولوژیک 168
5-5. تغییرات ساختار زیستگاهی 170
5-6. تغییرات ساختار ذخایر و جمعیت 173
5-7. تغییرات ویژگی‌‌های رفتاری 175
5-8. تغییرات تنوع زیستی 176
5-9. تغییرات پراکنش جغرافیایی 182
فصل 6: معرفی گونه‌‌های بیگانه و مهاجم 183
6-1. مقدمه 183
6-2. گونه مهاجم و خطرناک فهرست بدترین جهان 184
6-3. گونه‌‌های مهاجم و خطرناک فهرست سیاه جهان 186
6-3-1. گیاه آبزی خون فام علفی 189
6-3-2. گیاه آبزی سنبل آبی 190
6-3-3. گیاه پیچ ژاپنی (کودزو) 190
6-3-4. کهور آمریکایی 191
6-3-5. اقاقیا سیاه 192
6-3-6. شانه‌دار آمریکایی 193
6-3-7. صدف گورخری 194
6-3-8. پشه ببری آسیایی 195
6-3-9. سوسک چوب‌دار شاخک بلند آسیایی 196
6-3-10. ستاره دریایی اقیانوس آرام (ستاره دریایی ژاپنی) 196
6-3-11. ستاره دریایی تاج خاردار 197
6-3-12. وزغ نیشکر غول پیکر 198
6-3-13. لاک پشت آب شیرین گوش قرمز 199
6-3-14. مار پیتون برمهای 199
6-3-15. باس دهان بزرگ آفریقایی (باس سیاه آب شیرین) 200
6-3-16. تیلاپیا موزامبیک (تیلاپیا سیاه) 201
6-3-17. گربه ماهی رونده آب شیرین 201
6-3-18. ماهی سر ماری شمالی 202
6-3-19. شیر ماهی (شیطان ماهی آتشین یا خروس ماهی) 203
6-3-20. سوف نیل (مارماهی آفریقایی ویکتوریا) 204
6-3-21. پشه ماهی (گامبوزیا) 204
6-3-22. قزل آلای رنگین کمان 206
6-3-23. قزل آلای قهوهای 207
6-3-24. انواع کپور ماهیان آسیایی 208
6-3-25. سار اروپایی (سار معمولی) 208
6-3-26. موش سیاه خانگی 210
6-3-27. خرگوش اروپایی 211
6-3-28. نمس کوچک هندی 212
6-4. گونه‌‌های بیگانه و مهاجم ایران 213
6-5. راهبرد ملی و برنامه اقدام تنوع زیستی 216
فصل 7: تهاجم ویروس کرونا (COVID-19) 219
7-1. مقدمه 219
7-2. گسترش و همهگیری جهانی 220
7-3. اثرات بر محصولات کشاورزی و شیلاتی 225
فصل 8: ارزیابی ریسک اکولوژیک (ERA) 229
8-1. مقدمه 229
8-2. اصول ارزیابی ریسک (خطر) 232
8-3. مراحل ارزیابی ریسک (خطر) 233
8-3-1. مراحل اجرایی ارزیابی ریسک اکولوژیک 234
8-4. تجزیه و تحلیل اطلاعات و دادهها 235
8-5. فرایند تحلیل سلسله مراتبی 236

فصل 9: مدیریت دادهها و اطلاعات گونه‌های بیگانه و مهاجم 241
9-1. مقدمه 241
9-2. استانداردسازی اطلاعات و دادهها 241
9-3. پردازش داده‌‌ها و تفسیر اطلاعات 243
9-3-1. مرحله اول: برنامه مدیریت داده‌‌ها (DMP) 244
9-3-2. مرحله دوم- افزایش قابلیت همکاری و تعامل بهبود یافته منابع اطلاعاتی 245
9-3-3. مرحله سوم- مستندسازی داده‌‌ها از طریق سامانه فرا داده 245
9-3-4. مرحله چهارم- قالببندی داده‌‌ها با استفاده از روشهای استاندارد 246
9-3-5. مرحله پنجم- همسانسازی واژگان مربوط به ویژگی‌‌های گونه بیگانه و غیر بومی 247
9-3-6. مرحله ششم- افزایش قابلیت دسترسی به داده‌‌ها و اطلاعات 248
9-3-7. مرحله هفتم- اطمینان از امنیت داده‌‌ها و اطلاعات 248
9-4. پایگاه داده‌‌ها و اطلاعات گونه‌‌های بیگانه و مهاجم 249
فصل 10: مدیریت گونه‌‌های بیگانه و مهاجم 251
10-1. مقدمه 251
10-2. مدیریت پیشگیرانه 252
10-3. مدیریت واکنشپذیر 254
10-4. ملاحظات و نکات ایمنی 258
10-5. سیاستگذاری و اقدامات قانونی 259
10-6. قوانین و مقرارت منطقه‌‌ای و بنادر 265
منابع 267
پیوست 285
پیوست 1) خلاصه اطلاعات فهرست 100 گونه مهاجم جهان 286
پیوست 2) واژه های بوم‌‌شناسی - جغرافیای زیستی و فرآیند تهاجمی شدن گونه‌‌ها 300
پیوست 3) فهرست پایگاه داده‌‌ها و اطلاعات گونه‌‌های بیگانه و مهاجم 304
فهرست واژگان 311