عملیات بهینه آبزی‌پروری (GAP)، تجزیه‌وتحلیل خطر و تعیین نقاط بحرانی (HACCP) و اصول امنیت زیستی در مراکز تکثیر و پرورش ماهیان قزل‌آلای رنگین‌کمان (با تأکید بر تولیدات SPF)

فصل 1: کلیات 1
1-1. مقدمه 1
1-2. هدف و دامنه کاربرد 3
1-3. تعاریف 8
1-4. نحوه صدور و کنترل نظامنامه HACCPو امنیت زیستی 9
1-5. پیشنیازهای اجرای سیستم HACCP در مراکز تکثیر و پرورش ماهیان سردآبی 10
1-5-1. بهداشت فردی و پرسنل 11
1-5-2. آموزش 11
1-5-3. آموزش در سطح مدیریت 12
1-5-4. آموزش اعضای تیم HACCP و امنیت زیستی 12
1-5-5. آموزش پرسنل شاغل در مزرعه و مجریان سیستم HACCP و امنیت زیستی 13
1-6. مسئولیت مدیران مراکز تکثیر و پرورش آبزیان 13
1-6-1. مسئولیت مدیر مزرعه 13
1-6-2. مسئولیت مسئول بهداشتی مزرعه 14
1-6-3. مسئولیت مدیر بازرگانی 15
1-6-4. مسئولیت مدیر مالی و اداری 16
1-7. تشکیل تیم HACCP و امنیت زیستی 16
1-7-1. وظایف تیم HACCP و امنیت زیستی 17
فصل 2: اصول عملیات مناسب آبزی‌‌پروری (GAP) یا پیشنیازهای اجرای سیستم HACCP در مراکز تکثیر و مزارع پرورش ماهیان قزل‌‌آلا 19
2-1. مقدمه 19
2-2. برنامه‌‌های پیش نیازی براساس آئین‌کار 20
2-2-1. محل احداث مزرعه 20
2-2-2. تأسیسات و ساختمان 20
2-2-3. آب مصرفی 21
2-2-4. غذا 22
2-2-5. داروهای دامپزشکی 23
2-2-6. تأمین تخم، لارو یا بچه ماهی 24
2-2-7. برنامه شستشو و ضدعفونی 25
2-2-8. مبارزه با حیوانات موذی 26
2-2-9. دفع ضایعات و لاشه ماهیان مرده 27
2-2-10. بهداشت پرسنل و کارگران 28
2-2-11. آموزش 28
2-2-13. ردیابی 30
2-2-14. ضوابط اختصاصی فنی بهداشتی مرکز تکثیر SPF ماهیان سرد آبی 30
فصل 3: گامهای اجرای سیستم HACCP در مراکز تکثیر و پرورش ماهیان قزل‌‌آلای رنگین‌‌کمان 47
3-1. مقدمه 47
3-2. تجزیه‌وتحلیل مخاطرات و راه‌های پیشگیری از وقوع آنها 48
3-2-1. مخاطرات بیولوژیک 49
3-2-1-1. مخاطرات انگلی 49
3-2-1-2. مخاطرات باکتریایی 50
3-2-1-3. مخاطرات ویروسی 51
3-2-2. مخاطرات شیمیایی 52
3-2-2-1. راههای پیشگیری از بروز مخاطرات شیمیایی 53
3-2-3. مخاطرات فیزیکی 53
3-2-3-1. راههای پیشگیری از بروز مخاطرات فیزیکی 54
3-3. شناسایی نقاط کنترل بحرانی (CCPs) در فرآوری محصول 54
3-4. مخازن عوامل بیماری‌‌زا 62
3-5. نقاط بحرانی، پایشها، اقدامات اصلاحی، نحوه ممیزی، کنترل اسناد و مدارک 65
فصل 4: الزامات بهداشتی تکثیر 69
4-1. الزامات بهداشتی درماهیان مولد 69
4-2. الزامات بهداشتی بخش انکوباسیون 72
4-2-1.آمادهسازی سالن 72
4-2-2. الزامات در زمان نگهداری تخمها ( انتقال تا چشم‌‌زدگی) 73
4-2-3. الزامات در زمان چشمزدگی و فروش 74
4-2-4. الزامات در زمینه نگهداری لاروها 75
فصل 5: دستورالعمل‌های اجرایی 77
5-1. دستورالعمل اجرایی ویژگیهای مواد اولیه و خوراک آماده آبزیان 77
5-1-1. کلیات 77
5-1-2. ویژگیهای ظاهری/ ارگانولپتیک 78
5-1-3. ویژگی های میکروبی 78
5-1-4. ویژگیهای شیمیایی 79
5-2. دستورالعمل اجرائی سیستم مراقبت فعال و غیرفعال در مراکز تکثیر و پرورش ماهیان سردابی 80
5-2-1. بیماری‌‌های اولویت دار در مرکز تکثیر ماهیان سردآبی 81
5-2-1-1. سیستم بررسی یا تشخیص اولیه (جهت تعیین وضعیت کانون بیماری و تعیین درصد شیوع بیماری) در مرکز 81
5-2-1-2. برنامه کنترل و ریشه‌کنی بیماری در مرکز در صورت وقوع 83
5-2-1-3. سیستم مراقبت هدفمند بیماری‌‌های غیربومی (اگزوتیک) در مرکز 84
5-2-1-4. سیستم مراقبت غیرفعال بیماری‌‌های بومی (آندمیک) در مرکز 84
5-3. دستورالعمل OIE جهت ضدعفونی تخم چشم‌‌زده ماهی قزل‌‌آلا با ترکیبات یدوفور در مراکز تکثیر 85
5-3-1. شرایط و نحوه مصرف یدوفورها 85
5-3-2. محدودیت‌های مصرف و تأثیر دارو 86
5-4. دستورالعمل حملونقل بهداشتی ماهیان سردآبی به داخل و خارج مرکز آبزی‌پروری 86
5-4-1. دستورالعمل‌های حملونقل 86
5-4-1-1. حمل و نقل لارو آبزیان 89
فصل 6: شستشو، ضدعفونی و مبارزه با حیوانات موذی 91
6-1. برنامه شستشو و ضدعفونی 91
6-1-1. شستشو و ضدعفونی دست کارگران و پرسنل 91
6-1-2. برنامه شستشو و ضدعفونی محل‌‌های قرنطینه، سالن تولید و اماکن 92
6-1-3. شستشو و ضدعفونی توالتها 92
6-1-4. برنامه شستشو و ضدعفونی ابزارآلات وتجهیزات 93
6-1-5. شستشو و ضدعفونی مخازن 93
6-1-6. تمیز کردن تورها و ساچوک 94
6-2. کنترل حیوانات موذی 94
6-3. بهداشت سیستم 94
6-3-1. بهداشت فردی پرسنل مرتبط با تولید 94
6-3-1-1. دارا بودن کارت معاینه تندرستی 95
6-3-1-2. رعایت بهداشت فردی در اوقات فراغت 95
6-3-1-3. رعایت بهداشت فردی در حین فرایند تولید 95
6-4. برنامه و ترکیبات شیمیایی مورد استفاده جهت شستشو و ضدعفونی 98
6-4-1. برنامه شستشو و ضد عفونی 98
6-4-2. شویندهها و مواد ضد عفونیکننده 99
فصل 7: برنامه پژوهش و ممیزی کل سیستم 101
7-1. ممیزی 101
7-1-1.کلیات 101
7-1-2. برنامه پژوهش و ممیزی کل سیستم 102
7-1-3. مراحل ممیزی 104
7-1-3-1. برنامه ممیزی 104
7-1-3-2. بررسی مستندات 105
7-1-4. شناسایی و آموزش ممیزان 105
7-1-5. زمانبندی ممیزی 106
7-1-6. انواع ممیزی در سیستم HACCP 106
7-1-6-1. ممیزی سیستم 106
7-1-6-2. ممیزی تطابق 106
7-1-6-3. ممیزی تحقیق 107
7-2. تحقیق، تأیید و کنترل مدوام از طریق ممیزی 107
فصل 8: ارزیابی تأمینکنندگان و شکایات مشتریان 109
8-1. ارزیابی تأمین‌کنندگان 109
8-1-1. روش‌‌های ارزیابی تامین کنندگان داخلی 109
8-1-2. ارزیابی تأمینکنندگان خارجی 110
8-2. شکایات مشتریان 111
8-2-1. روش‌‌های تعامل با مشتریان و شکایات مشتریان 112
8-2-2. روش‌‌های بازخوانی سیستم (درج مشخصات بر محصول) 113
فصل 9: کالیبراسیون و نگهداری تجهیزات 115
9-1. مقدمه 115
9-2. مراحل اجرایی کالیبراسیون 116
9-2-1. برنامه‌‌ریزی کالیبراسیون 116
9-2-2. اجرای کالیبراسیون 116
9-2-3. سوابق کالیبراسیون 116
9-2-4. شرایط نگهداری تجهیزات و مواد استاندارد 117
9-2-5. قابل ردیابی بودن کالیبراسیونهای داخل سازمانی 117
9-3. محاسبات 117
9-4. برچسب کالیبراسیون روی دستگاه 117
9-5. محافظت و نگهداری از تجهیزات مرجع 118
9-6. زمان و فواصل کالیبراسیون 118
9-7. مراحل اجرایی نگهداری تجهیزات آزمون، بازرسی و اندازه‌‌گیری 119
9-7-1. تهیه شناسنامه 119
9-7-2. تهیه برنامه بازدید و سرویس 119
9-7-3. برچسب نهایی 120
فصل 10: آموزش پرسنل 121
10-1. مقدمه 121
10-2. اجرای آموزش 122
10-2-1. آموزش مدیران مرکز 122
10-2-2. آموزش اعضای تیم HACCP 123
10-2-3. آموزش کارگران 123
10-3. آموزش مفاهیم کلیHACCP و ایمنی زیستی 123
10-4. سیستم آموزشی 124
فصل 11: پیوست‌ها و فرم‌ها 125
پیوست 1: کنترل مستندات مدارک و دادهها 126
پیوست 2: دستورالعمل رعایت بهداشت فردی پرسنل مرتبط با تولید 127
پیوست 3: دستورالعمل استفاده از پوشش بهداشتی هنگام تولید محصول 130
پیوست 4: دستورالعمل شستشو و ضد عفونی دستها 132
پیوست 5: دستورالعمل شستشو وضدعفونی سالنهای تولید و قسمتهای مرتبط 134
پیوست 6: دستورالعمل شستشو و ضدعفونی ابزارآلات و وسائل مورد استفاده در تولید محصول 136
«فرم‌ها» 138
فرم بررسی وضعیت بهداشتی 138
فرم کنترل عملیات شستشو و ضد عفونی اماکن و وسایل و ... 139
فرم کنترل میزان کلر حوضچه‌‌های ضد عفونی پا 140
فرم ثبت آموزش‌‌های پرسنل و کارگران 141
فرم ثبت نتایج آزمایشگاهی محصول در نقاط کنترل بحرانی 142
فرم کنترل آب آشامیدنی قابل مصرف در مرکز 143
فرم نتایج آزمایشگاهی نمونه‌‌های اخذ شده از سطوح، دست کارگران و ... 144
فرم کنترل درجه حرارت سالن تولید، ‌انبارها و ... 145
فرم مبارزه با حیوانات موذی 146
فرم کنترل میکروبیولوژی آب مصرفی 147
صورتجلسه تیم HACCP 148
فرم کنترل کالیبراسیون 149
جدول ارزیابی تأمینکنندگان 150
فرم درخواست و شرح اقدامات اصلاحی 151
فرم گزارش خودرو حمل و نقل 152
منابع 153